|
||
           |
De stins vormde samen met de kerk één verdedigbaar geheel. Hierdoor had IJlst een versterking aan de
zuidzijde, die met een kleine strijdmacht te beheersen en te verdedigen viel. De eigenaar van de stins was de
'eeheer' of olderman en daarmee de eerste van de stad.
In 1778 zijn de laatste restanten van de stins afgebroken.
De Ilostins was een torenstins, [...] De stins had een nagenoeg vierkante plattegrond en was een hoog bouwwerk, dat aan de bovenzijde voorzien van een weergang met arkeltorens. Hierdoor was het mogelijk de stins van bovenaf te verdedigen. In de muren waren kleine rondboogvensters aangebracht. De stins werd bekroond door een schilddak met decoratieve windwijzers.
Stins betekent niet veel anders dan "steen". Ook bij de Nederlandse benaming van Ylostins, Ilostein, heeft de lettergreep "stein" die betekenis. Steen was een zeldzaam materiaal, het kwam van oorsprong niet in het noorden van Nederland voor. Men vervoerde het vanuit de Eifelstreek in Duitsland en was dus per definitie een prijzig constructiemiddel. Het was slechts betaalbaar voor kerken en kloosters. Nadat monniken hadden ontdekt hoe ze zelf baksteen konden produceren en zij dat proces hadden vrijgegeven, werd het materiaal betaalbaarder voor de meest gegoede burgers. Ter verdediging werden op de meest geschikte plaatsen sterke stenen huizen gebouwd.
Mooi citaat om de vele eeuwen durende strijd aan te geven: De zogenoemde 'Pax Groningana', de door de stad min of meer opgelegde vrede [uit 1491],
leidt [...] toch ook weer tot onenigheid en onlusten in Westerlauwers Friesland, met name in Sneek. De
strijd tussen Schieringers (Friese hoofdelingen) en Vetkopers (de stad Groningen: in Friesland ook wel
'de stad van de Westfaalse gecken' genoemd) lijkt [opnieuw] te herleven.
Kortom, regelmatig waren er in die tijd dus (bloedige) gevechten om erkenning van macht, vrijheid en
bescherming van handelsroutes (de Hanze). Bij een aanval vluchtten de omwonenden in de stins, waar voor
langere tijd proviand aanwezig was. In de stinzen zaten schietgaten zodat men zich kon verdedigen. Voor hun
veiligheid vestigden zich al snel enkele vrijen rond de stins, in eigen woningen. In tijd van nood maakten
zij met de lijfeigenen en de slaven van de stinsbewoner de bezetting van zijn stins uit.
Zo kwam in IJlst de stins van de onbekende stichter van Ylts of Yleke (zie ook bij Naam) met rondom enkele woningen en daar omheen de hem toebehorende boerenhoeven. Rome (ja, ook IJlst was onderdeel van het Romeinse Rijk) bouwde al vlug nabij het kerkhof met een kerk met strodak en later een hoge stompe toren. Vervolgens ontstonden in het noorden rijen huizen en zo een klein dorp, dat zich ten noorden van de stins en de kerk uitbreidde. 
Afb. 1: zijaanzicht, gekeken op de achterkant van de huizen aan de Eegracht. De hoogste toren is de in de Romeinse tijd gebouwde Katholieke kerk. De begraafplaats is daarvan over. |
|
|
Eamelje mei Marit of besiekje harren eigen webside. |
||
at is de oorsprong van IJlst geweest?
ntwikkeling en bloei in de Middeleeuwen
chieringers versus vetkopers